Polski rząd publikuje ustawę o systemie zwrotu kaucji
12 września 2023 r. polski rząd opublikował ustawę o wprowadzeniu systemu zwrotu kaucji za opakowania po napojach. Przepisy nakładają obowiązek uiszczania kaucji na plastikowe butelki jednorazowego użytku o pojemności do 3 litrów, szklane butelki wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra oraz metalowe puszki o pojemności do 1 litra. Przepisy te zaczną obowiązywać 1 stycznia 2025 roku.
Zbieranie, sortowanie i recykling materiałów opakowaniowych jest istotną częścią gospodarki o obiegu zamkniętym, umożliwiając wykorzystanie surowców, takich jak tworzywa sztuczne, metal i szkło w wielu cyklach życia opakowań. Udowodniono, że systemy zwrotu odpadów maksymalizują efektywność wykorzystania zasobów i zmniejszają zanieczyszczenie środowiska. Wiele krajów europejskich, takich jak Norwegia i Litwa, mających systemy zwrotu kaucji, osiągnęło bardzo wysokie wskaźniki zbiórki opakowań na napoje, które następnie są poddawane recyklingowi.
„Dzisiaj w Polsce jest odbieranych i poddawanych recyklingowi mniej niż 50 procent opakowań na napoje. Skutki tego są widoczne na naszych ulicach, w lasach i na plażach. Wysypiska odpadów się przepełniają. To się zmieni wraz z wprowadzeniem systemu automatów do skupu” — mówi Anna Sapota, wiceprezes TOMRA ds. publicznych w Europie Wschodniej i Północnej.
„Jesteśmy zadowoleni, że przedstawiciele rządu, przemysłu i konsumenci docenili zalety tego rozwiązania. Zakładając 90% zbiórki opakowań na napoje, którą możemy osiągnąć w Polsce dzięki systemowi zwrotu kaucji, w kraju można będzie co roku odzyskać do recyklingu ponad 12 miliardów opakowań na napoje”.
Kolejne kroki i wymagane przygotowania
W odpowiednim czasie zostaną wyznaczeni operatorzy systemu kaucyjnego, którzy będą odpowiedzialni za rozwój, utworzenie i zarządzanie wymaganą infrastrukturą zbiórki i przetwarzania. Jedna lub więcej wyspecjalizowanych firm przeprowadzi rejestrację i uzyska wszystkie niezbędne pozwolenia i licencje, aby zagwarantować działania związane z odbiorem opakowań napojów. Po osiągnięciu tego celu następnym krokiem jest zarejestrowanie producentów opakowań, sprzedawców detalicznych jako oficjalnych punktów zbiórki oraz produktów objętych systemem kaucyjnym, które w przyszłości będą mieć wyraźne oznaczenie, umożliwiające konsumentom i sprzedawcom detalicznym rozpoznanie produktów objętych systemem.
Wymagane są również porozumienia między uczestnikami systemu. Umowy te definiują stosunki między producentami a operatorami, operatorami a jednostkami handlowymi, a także między różnymi operatorami. Kolejnym kluczowym elementem jest tworzenie i wdrażanie systemów informatycznych wspierających procesy rozliczeń kaucji i opłat manipulacyjnych, a także zgłaszanie odebranych pojemników.
W międzyczasie sprzedawcy detaliczni, którzy zobowiązali się do dołączenia do systemu, powinni przygotować odpowiednią infrastrukturę do obsługi zwrotów opakowań — zarówno w przypadku automatycznego, jak i ręcznego odbioru. Zautomatyzowany odbiór zużytych opakowań na napoje za pośrednictwem automatów do skupu w europejskich systemach kaucyjnych stanowi największy udział w całkowitej liczbie opakowań odebranych do recyklingu. „Mniejsze sklepy detaliczne o mniejszych ilościach zwrotów będą przyjmować kwalifikujące się pojemniki ręcznie za pośrednictwem małych pojemników zbiorczych lub worków, co będzie wymagało minimalnych inwestycji. Więksi sprzedawcy detaliczni mogą zdecydować się na zakup sprzętu dostosowanego do ich konkretnych potrzeb i możliwości przestrzennych. W zależności od wybranego systemu automatów recyklingowych urządzenia mogą zbierać od 1000 do 3000 pojemników na godzinę” — mówi Konrad Robak, menedżer krajowy w TOMRA Collection Polska.
Wdrożenie systemu recyklingu wymaga zaangażowania producentów, sprzedawców detalicznych, usługodawców, firm recyklingowych i organów regulacyjnych. Stworzenie nowoczesnego systemu recyklingowego zależy również od współpracy, zbiórki pojemników lub worków i skutecznej organizacji. Niektórzy sprzedawcy detaliczni w Polsce uczestniczyli w programach pilotażowych przed decyzją rządu o wprowadzeniu systemu zwrotu kaucji (DRS). Zapewnienie czasu na przygotowanie jest korzystne dla biznesu, logistyki i wizerunku publicznego. Uczestniczący sprzedawcy detaliczni uzyskają cenne informacje na temat skali inwestycji, możliwości administracyjnych i zachowań konsumentów. „Konsumenci w Polsce są entuzjastycznie nastawieni do odbioru i zwrotu zużytych opakowań na napoje. Nasze automaty do skupu odebrały w okresie od stycznia do czerwca 2023 roku ponad 10 milionów pojemników — to najlepszy dowód” — dodaje Robak.
„W systemach kaucyjnych bardzo szybko osiąga się żądane rezultaty, czy to w zakresie zwiększenia poziomu odbioru i późniejszego poziomu recyklingu, stabilnego dostarczania wysokiej jakości surowców wtórnych, czy zmniejszenia ilości odpadów. Na przykład w ciągu dwóch lat od wprowadzenia na Litwie systemu zwrotu kaucji kraj zwiększył wskaźnik zbiórki butelek PET z mniej niż 33% do 92%. W praktyce może upłynąć od dwóch do trzech lat od oficjalnego wprowadzenia systemu do jego dojrzałości — jest to okres, w którym procesy i aspekty operacyjne systemu są dostrajane” — komentuje Sapota.
Pierwszy rok po wprowadzeniu RDS to czas nauki, adaptacji i przystosowania się do nowych zasad. Sprzedawcy detaliczni, punkty zbiórki i przetwarzania dostosują swoją infrastrukturę, aby skutecznie obsługiwać zużyte pojemniki na napoje zwrócone do systemu. Jest to również czas, w którym konsumenci zaczynają w pełni rozumieć system, tworzą nowe nawyki i sprawiają, że zwroty pojemników na napoje stają się częścią codziennego życia. W miarę jak system DRS staje się coraz bardziej rutynowy i zyskuje publiczną akceptację, w drugim i trzecim roku po wprowadzeniu systemu można przewidzieć dalszą optymalizację w zakresie logistyki i przetwarzania materiałów.
